Waarom en voor wie

Samenvatting

Het PSICOCAP-project is tot stand gekomen op basis van een gezamenlijke vaststelling aan beide zijden van de Frans-Belgische grens dat er een gebrek aan kennis is over handicap en geestelijke handicap (omvang, zorg) en onwetendheid over geestelijke handicap, wat leidt tot stigmatisering en uitsluiting van mensen die eraan lijden.

In het kader van het GEDIDOT-project (Interreg V FWV) beoogt het project een grensoverschrijdend instrument voor observatie en analyse van handicap en in het bijzonder mentale handicap te ontwikkelen en om licht te werpen op de acties die door projectpromotoren en lokale besluitvormers moeten worden ondernomen. Er zal bijzondere aandacht worden besteed aan bepaalde bevolkingsgroepen: jongeren, vrouwen, ouderen en het platteland. Ten tweede zal het observatorium,

naast de analyse van gegevens over handicap en de determinanten daarvan, de middelen en methoden voor het beheer van psychische handicap analyseren: het in kaart brengen van de middelen, het vaststellen van onvervulde behoeften op basis van focusgroepen van gebruikers, zorgdeskundigen en sociale of medisch-sociale ondersteuning.

De gekwantificeerde resultaten en het in kaart brengen van de middelen zullen worden geanalyseerd tijdens grensoverschrijdende seminaries, waarbij telkens tussen 20 en 30 deelnemers worden samengebracht in een structuur die geestelijk gehandicapten verwelkomt, zodat de deelnemers deze kunnen bezoeken en innovatieve praktijken onder de aandacht kunnen brengen.

Op deze basis zal PSICOCAP opleidingen aanbieden voor zorgdeskundigen en ondersteunende

deskundigen om kennis en praktijken op het gebied van geestelijke handicap te delen. Er zal ook een

opleidings- en informatie-instrument worden ontworpen om het publiek dat mensen met een mentale

handicap ontmoeten (verkopers, maatschappelijk werkers, postbodes, enz.) op te leiden.

Een grensoverschrijdende zomeruniversiteit zal worden georganiseerd om nieuwe kennis over te dragen en uitwisselingen tussen deelnemers met verschillende deskundigen of  gebruikers achtergronden (afwisselend georganiseerd aan Franse en Belgische zijde) aan te moedigen. De ambitie van het PSICOCAP-project via de waarnemingspost en de opleiding is om een nieuw perspectief over handicap en meer in het bijzonder over psychische handicap te bieden, om samen met gebruikers, professionals en het publiek in het grensoverschrijdende gebied te bouwen aan een territorium dat het behoud van autonomie en burgerschap garandeert.

Alle actoren in de sociale en gezondheidssector zijn het erover eens dat de mogelijkheden om voor

gehandicapten te zorgen onvoldoende bekend zijn, evenals de werkelijke behoeften. Een dit wordt nog versterkt in plattelandsgebieden. Hetzelfde geldt voor de gevolgen van psychische aandoeningen die een echte handicap vormen voor de integratie in de samenleving.

Het begrip « geestelijke handicap » zelf, goed gedefinieerd in Frankrijk, is relatief onbekend in België.

Daarnaast wordt een groot aantal Fransen met een fysieke of mentale handicap verwelkomd in België.

Bovendien is er op het platteland sprake van een algemene onderconsumptie van zorg in het algemeen en geestelijke gezondheid in het bijzonder.

Dit project geeft antwoord op de vraag die vaak wordt gesteld binnen geestelijke gezondheid of handicap: Wat is de omvang van de behoeften op het gebied van geestelijke gezondheid en handicap en de noodzaak om de daaruit voortvloeiende zorg op lokaal niveau te organiseren ? Daarnaast zijn er de specifieke behoeften van meer specifieke groepen: jongeren, vrouwen, ouderen en mensen met een verstandelijke handicap (invaliderend geestelijk lijden: dit staat niet gelijk aan geestelijk lijden, hoewel sommige mensen met beide problemen te kampen hebben; we spreken van een dubbele diagnose).

Meerdere studies hebben aangetoond dat kwantitatieve informatie over handicap en geestelijke handicap ontbreekt, maar tot nu toe zijn er geen duurzame oplossingen voorgesteld om deze aan te pakken. Daarom heeft het psychiatrisch ziekenhuis van Châlons-en-Champagne dit waarnemingspostproject voorgesteld, met name in het kader van het territoriaal plan voor geestelijke gezondheid dat ze voor de Marne-regio hebben opgesteld.

Er wordt ook specifiek gewerkt aan gegevens met betrekking tot IWEPS.

Naast gegevens over de behoeften ontbreekt het ook aan kennis over nuttige en uitwisselbare praktijken op het gebied van zorg en steun voor herstel in de context van de geestelijke handicap.

Ook de bijeenkomst van de verschillende betrokken sectoren (zorg, bijstand, integratie, huisvesting, enz.) is dit eveneens van essentieel belang en kan het een extra grensoverschrijdende dimensie toevoegen.

Tot slot, voortgezette opleiding op basis van ontmoetingen tussen actoren uit beide gebieden bestaan tot op heden niet, maar de reeds bestaande contacten tonen aan in welke mate zij aan een behoefte zouden kunnen voorzien.

Werk module : Handicap observatorium

Geestelijke gezondheid en invaliditeit zijn essentiële onderdelen van de gezondheid. De WHO definieert geestelijke gezondheid als een staat van welzijn waarin een persoon zijn of haar volledige potentieel kan bereiken, de normale stress van het leven kan overwinnen, productief werk kan verrichten en kan bijdragen aan het leven van zijn of haar gemeenschap, en invaliditeit als een tijdelijk of permanent fysiek of mentaal verlies van iemands integriteit.

De representativiteit en maatschappelijke acceptatie rond deze concepten loopt sterk uiteen.

Als gevolg daarvan heeft de creatie van een grensoverschrijdende waarnemingspost voor gehandicapten en geestelijk gehandicapten in het bijzonder, tot doel een gebrek aan informatie

gedeeltelijk te compenseren om zo bij te dragen tot een betere zorg voor de betrokken personen en tot destigmatisering van hen.

Verwachte resultaten: Door het verzamelen en delen van relevante indicatoren, het verbeteren van de kennis van de sociaal-hygiënische status van de bevolking van het gebied om zo te helpen bij de besluitvorming; bijdragen tot het harmoniseren van de kennis van de problemen waarmee mensen die eraan lijden te maken hebben en bijdragen tot de destigmatisering ervan.

In de praktijk:

• De eerste actie van deze MT3 bestaat uit het verduidelijken en harmoniseren van de verschillende concepten op het gebied van handicap en gezondheid die het onderwerp zullen zijn van een eerste resultaat.
• De tweede actie bestaat uit het identificeren van de bestaande kwantitatieve indicatoren die het mogelijk maken om verschillende problemen in verband met handicap en mentale handicap te documenteren : gezondheidstoestand, zorgtraject en preventie (aanbod en gebruik), sociale inclusie, sociaaleconomische status, slecht functionerende factoren. Het gaat erom om alle mogelijke indicatoren te groeperen op basis van een telling van de indicatoren die worden gebruikt in de betrokken gebieden. Het tweede resultaat is een lijst van beschikbare indicatoren, hun territoriale en temporele uitsplitsingen en een analyse van hun vergelijkbaarheid.
• Een derde resultaat zal de productie zijn van een sociaal-hygiënisch portret van het territorium met elementen van infra-territoriale vergelijking. Dit portret zal op grote schaal worden verspreid onder deskundigen, verenigingen, beleidsmakers en het grote publiek, in het kader van de verspreidingsactie van het MT2 om de ongelijkheid op gezondheidsgebied te bestrijden en te handelen in een gezonde democratie.

werk module praktijken observatorium

De algemene doelstelling van dit MT is een beter inzicht te krijgen in de middelen die beschikbaar zijn voor de zorg of ondersteuning of begeleiding van mensen met een geestelijke handicap aan beide zijden van de grens.

Dit vereist een inventarisatie van de verschillende soorten structuren (openbare diensten, verenigingen, gezondheidswerkers, huisvesting, persoonlijke bijstand, sociale reïntegratie, steun voor inclusie en de bevordering van een inclusieve samenleving). Het doel is om de resultaten van dit werk niet alleen aan de deskundigen, maar ook aan de gezinnen te kunnen communiceren, zodat zij zich minder achtergesteld voelen.

De tweede stap is het analyseren van de praktijken en het benadrukken van hun mogelijke hefbomen,

sterke punten en complementariteiten op basis van een gedetailleerde analyse van de verschillen. Het doel is om beter gebruik te maken van de verschillende diensten die beschikbaar zijn in een relatief landelijk en schaars gebied en om, op grensoverschrijdende basis, de patiëntenstromen in beide richtingen te stimuleren. Ook hier is het doel om deskundigen uit hun isolement te halen.

De methoden en resultaten zullen worden gepresenteerd aan de betrokken actoren en aan de besluitvormers, zodat ze aanwijzingen kunnen geven om de situatie te verbeteren. Zij zullen ook worden gepromoot in het kader van MT5, voor de organisatie van de zomeruniversiteit, informatie aan het publiek en diensten in contact met mensen met een geestelijke handicap en communicatie met het grote publiek.

Opleidingen voor integratie, inclusie

Gebrek aan kennis van de psychologische pathologie is het belangrijkste obstakel voor de erkenning van psychische handicap, voor de screening en de vroegtijdige behandeling van de ziekte en voor de integratie van gehandicapten in de samenleving. Stigmatisatie is nog steeds zeer sterk aanwezig in verband met zeldzame maar dramatische gebeurtenissen die de media binnendringen en met het misbruik van psychologische pathologieën in literaire en cinematografische ficties. De werkzaamheden van de waarnemingspost PSICOCAP hebben geleid om niet alleen licht te werpen op de realiteit van de geestelijke handicap, maar ook om kennis en erkende praktijken op het gebied van de gezondheids- en sociale zorg voor mensen met een handicap te bevorderen en het bewustzijn te vergroten van de rol die het publiek kan spelen bij het ontvangen en verzorgen van deze mensen.

Tevens steun te bieden voor mensen met een handicap bij de volledige uitoefening van hun burgerschap.

Wat de algemene doelstellingen betreft, wordt het project geleid door de wil om:

– het mobiliseren van de actoren op het gebied van zorg of sociale steun voor een beter begrip van psychologische pathologieën en het delen van erkende beroepspraktijken te bevorderen,

– nieuwe informatiecentra bij het publiek te creëren door een beroep te doen op de lokale autoriteiten om de opvang van geestelijk gehandicapten te bevorderen in openbare ruimten, administraties, winkels, bedrijven, verenigingen of culturele en sportstructuren.

Om deze uitdaging aan te gaan, ontwikkelt het PSICOCAP-project opleidingen in een tweeledige strategie die zowel gericht is op deskundigen in de zorg en sociale ondersteuning als op het grote publiek door het ontwerpen van thematische opleidingen op verzoek van beide zijden van de Frans-Belgische grens en door het aanbieden van een zomeruniversiteit over geestelijke handicap en geestelijke gezondheid, die na voorafgaande registratie voor iedereen toegankelijk is. Deze zomerschool zal afwisselend in Frankrijk en België doorgaan.